Podstawy kultury organizacyjnej firmy

Najgłębszym, a jednocześnie najtrwalszym i najtrudniejszym do rozszyfrowania poziomem kultury organizacyjnej są podstawowe założenia kulturowe. Niejeden wytrawny badacz i konsultant może mieć problemy z wychwyceniem istoty i zrozumieniem ich! Założenia są fundamentem, na którym spoczywa cały „gmach” kultury. Gdyby kultura organizacyjna była górą lodową, to artefakty byłyby czubkiem wystającym ponad powierzchnię wody, a założenia podstawą ukrytą w głębi oceanu. Bardzo trudno jest dotrzeć do tych założeń. A jednak staramy się to uczynić, ponieważ one właśnie są sednem kultury.

Założenia kulturowe dzielimy umownie w zależności od tego, czego dotyczą. Ekspert badający kulturę konkretnej organizacji stara się rozszyfrować funkcjonujące w niej podstawowe i niekwestionowane założenia, które odnoszą się do:

– 1) natury człowieka,

– 2) relacji międzyludzkich,

– 3) samej organizacji,

– 4) natury otoczenia,

– 5) relacji organizacji z otoczeniem.

Ponieważ żaden uczestnik organizacji nie zdaje sobie sprawy ze swych założeń kulturowych i nie zastanawia się nad nimi, ciężko jest przy pomocy najbardziej nawet wyrafinowanego wywiadu stwierdzić, jaka jest ich istota. Częściowo pomocne okazują się testy. Częściowo tajemnicę tę „zdradzają” obowiązujące w firmie normy i wartości. Jeśli np. wartością rzeczywiście przestrzeganą jest zaufanie i szacunek do ludzi, to prawdopodobnie u podstaw kultury tkwi założenie, że człowiek jest z natury istotą dobrą i zasługującą na zaufanie. Jeśli obserwujemy nieufność, podejrzliwość w stosunkach międzyludzkich, widzimy, że najprostsze nawet sprawy uregulowane są szczegółowymi przepisami, którym towarzyszy rygorystyczna kontrola – to prawdopodobnie mamy do czynienia z negatywnymi założeniami kulturowymi dotyczącymi natury człowieka.

Nie udało się nam określić, jakie założenia leżą u podstaw kultury organizacyjnej firmy, w której odbyliśmy praktykę. Stwierdzamy to z żalem, opuszczając ją. Jednak nie przejmujemy się za bardzo przecież nawet wybitny badacz kultur, sam „guru kultury organizacyjnej”, Edgar Schein pisał, że nie zawsze jest w stanie sam to uczynić. To bardzo trudne, a jednak nie możemy powstrzymać się od spekulacji. Zastanawiamy się długo, wypisujemy listę norm i wartości: deklarowanych i tych, które są rzeczywiście przestrzegane. Wyłaniają się pewne hipotetyczne założenia kulturowe, podstawowa wizja człowieka tej organizacji jest to „z natury” osoba inteligentna i zasługująca na zaufanie.